W świecie Śródziemia istnieją metale i kamienie szlachetne, które mają swoją legendę, moc i znaczenie. Ale mithril – ten jeden – pozostaje niemal mitem samym w sobie. To nie tylko rzadki kruszec. To symbol ukrytej siły, niezniszczalnej łagodności i wewnętrznego światła, które przetrwa nawet najgłębszy cień.
Pochodzenie i nazwa
Słowo mithril pochodzi z sindarinu i oznacza dosłownie „szare połyskujące” (od mith – „szary, mglisty” i ril – „połysk, lśnienie”). Choć lśni jak srebro, nie ciemnieje, nie rdzewieje i nie traci blasku nawet po setkach lat. Podobno był lżejszy od piór, a twardszy niż stal, a jego wartość była niepoliczalna – wyceniano go wyżej niż złoto w jakiejkolwiek ilości.
Kolczuga z Mithrilu: kadr z filmowej trylogii „Władca pierścieni” reż.Peter Jackson
Wydobycie i geografia
Głównym miejscem wydobycia mithrilu była Khazad-dûm (Moria), królestwo krasnoludów pod Górami Mglistymi. Mithril istniał także w Numenorze i później w Gondorze (Minas Tirith posiadało niewielkie ilości), ale to Moria była jego sercem.
Krasnoludy nazywały go „miarodżakil” lub „truherium” (czyli „prawdziwe srebro”), a jego rzadkość była tak wielka, że już w Trzeciej Erze uważano, że niemal cały został wydobyty. To właśnie żądza dalszego pozyskiwania mithrilu doprowadziła do przebudzenia Balroga i upadku Morii.
Zastosowanie
Mithril nie był metalem pospolitym – wykonywano z niego:
pancerze i kolczugi, z których najsłynniejsza to ta noszona przez Froda – nie do przebicia, choć wyglądała jak jedwab,
hełmy, tarcze i ozdoby ceremonialne,
biżuterię i symbole władzy, jak przykładowo porty silmarili na Numenorze,
ozdobne zdobienia w siedzibach królewskich, np. w Minas Tirith czy w samym Lothlórien.
Elfowie traktowali mithril niemal mistycznie – jako dar od świata pierwotnego, jako blask Amanu uwięziony w metalu.
Symbolika mithrilu
Mithril ma wymiar głęboko symboliczny w twórczości Tolkiena:
Światło w ciemności – błyszczący metal z najgłębszych otchłani Morii przypomina, że nawet w ciemności można odnaleźć coś czystego i niezniszczalnego.
Skromność ukrytej potęgi – mithrilowy pancerz Froda nie krzyczy o swojej wartości. Jest ukryty pod tuniką, ale to on ratuje mu życie. W tym sensie mithril symbolizuje wewnętrzną siłę i duchową odporność.
Zguba przez chciwość – jak w przypadku złota w „Hobbicie”, mithril także budzi żądzę. Krasnoludy wykopały zbyt głęboko – i obudziły zło. Mithril staje się więc także przestrogą przed nadmierną ambicją i pychą.
Odbicie Valinoru – lśnienie mithrilu to dalekie echo Światła Dwóch Drzew. Jego obecność na ziemi jest symboliczną nicią łączącą Śródziemie z niebiańskim Valinorem.
Rola mithrilu w fabule
Kolczuga Froda, dar od Bilba, odegrała kluczową rolę w „Władcy Pierścieni”. Uratowała go kilkukrotnie – m.in. od dzidy trolla w Morii.
Żądza mithrilu spowodowała upadek Khazad-dûm.
Aragorn wspomina, że kolczuga Froda „jest warta więcej niż całe Królestwo Shire’u”.
Gollum określa mithril jako „błyskotkę, która zabija”.
Dziedzictwo mithrilu
Do końca Trzeciej Ery mithril niemal zniknął ze świata. Lothlórien i Rivendell miały jeszcze niewielkie ilości. Był symbolem dawnej chwały, zapomnianej potęgi i piękna utraconego przez Śródziemie.
W mitologii Tolkiena mithril – tak jak Silmarile – stanowi fizyczny nośnik wartości duchowych: odporności, światła, dobra. Ale także ostrzeżenie przed tym, co może zrodzić się z nieumiarkowanego pragnienia.
Podsumowanie
Mithril nie jest po prostu metalem. To światło zakute w chłód, subtelność silniejsza niż stal. Pojawia się cicho, ale jego znaczenie rezonuje głęboko w losach postaci i całego świata Śródziemia. To piękno, które ratuje, i blask, który prowadzi, gdy wszystko inne zdaje się gasnąć.