Świat Ardy, w którym rozgrywają się historie Śródziemia, został szczegółowo opisany przez J.R.R. Tolkiena w „Silmarillionie”. Proces jego kształtowania stanowi kluczowy element mitologii stworzonej przez autora, a sama opowieść o powstaniu świata zaczyna się w „Ainulindalë” – historii Muzyki Ainurów, będącej początkiem całej rzeczywistości.
1. Eru Ilúvatar i Muzyka Ainurów
Na początku istniał tylko Eru Ilúvatar, Najwyższa Istota, której wolą było stworzenie świata. Z myśli Ilúvatara wyłonili się Ainurzy – duchowe istoty, które miały uczestniczyć w tworzeniu wszystkiego, co miało nadejść. Każdy z Ainurów był przejawem różnych myśli i aspektów Ilúvatara, a ich wspólna twórczość miała stać się podstawą kształtowania Ardy.
Ilúvatar zebrał Ainurów i ukazał im swoją wizję świata za pomocą muzyki – Muzyki Ainurów. To ona miała być odzwierciedleniem przyszłego świata, zarówno w harmonii, jak i w dysonansach. Melkor, jeden z najpotężniejszych Ainurów, zaczął wprowadzać w Muzykę własne motywy, które wywołały chaos. Jego bunt był próbą dominacji nad resztą, co później miało odbić się na losach Ardy.
2. Stworzenie Ardy
Po zakończeniu Muzyki Ilúvatar ukazał Ainurów wizję świata, który został stworzony dzięki ich wspólnej harmonii. Wielu Ainurów zapragnęło zobaczyć ten świat na własne oczy, dlatego Ilúvatar przemienił wizję w rzeczywistość – tak powstała Arda, świat, w którym miały rozgrywać się wszystkie późniejsze wydarzenia.
Valarowie, czyli najpotężniejsi z Ainurów, wraz z pomocą Majarów, zstąpili na Ardę, aby kształtować ją zgodnie z Muzyką, która miała odzwierciedlać zamysł Ilúvatara. Melkor, który również zstąpił na Ardę, próbował zdominować ten świat, niszcząc dzieło Valarów i wprowadzając chaos.
3. Pierwotna Doskonałość Ardy
Na samym początku Arda była w pełni doskonała i harmonijna. Valarowie starali się tworzyć piękno w każdej części świata. Najwyższy z Valarów, Manwë, zarządzał niebem i powietrzem, podczas gdy Ulmo władał wodami, a Aulë kształtował ziemię, góry i metale. Yavanna, pani roślinności, stworzyła rośliny, drzewa i kwiaty, dzięki czemu Arda była pełna życia. Valarowie mieli swoje własne domeny i wspólnie dążyli do harmonii w świecie.
4. Zniszczenia spowodowane przez Melkora
Niestety, Melkor od samego początku zaczął niszczyć pracę Valarów. Pragnął zdominować Ardę i narzucić własną wolę. Stworzył on lodowce, wulkany, burze i inne zjawiska niszczycielskie, które zakłócały pierwotną harmonię. Valarowie musieli nieustannie naprawiać zniszczenia, walcząc z chaosem wprowadzanym przez Melkora. To jego wpływ sprawił, że Arda nigdy nie stała się tak doskonała, jak była w pierwotnej wizji Ilúvatara.
5. Pojawienie się Dwóch Lamp i ich Zniszczenie
W początkowym etapie kształtowania Ardy, Valarowie stworzyli dwa wielkie źródła światła: Illuin i Ormal, które miały oświetlać świat. Lampy te zostały umieszczone na dwóch końcach świata, a ich blask rozlewał się na całą Ardę, przynosząc piękno i harmonię.
Jednak Melkor, nie mogąc znieść tego piękna, zniszczył Lampy, co spowodowało ogromne katastrofy. Świat został roztrzaskany, a kontynenty rozpadły się na mniejsze części. Wtedy Valarowie wycofali się do Amanu, gdzie stworzyli krainę Valinor, a Arda pogrążyła się w ciemnościach.
6. Dwa Drzewa Valinoru i Odnowienie Światła
Po zniszczeniu Lamp, Valarowie stworzyli w Valinorze dwa drzewa: Telperion i Laurelin, które dawały światło tej świętej krainie. Były to najpiękniejsze stworzenia Yavanny, a ich światło symbolizowało odrodzenie nadziei i piękna.
Światło tych drzew było jednym z największych skarbów Valinoru, ale nigdy nie docierało do Śródziemia, które pozostawało w ciemnościach. Drzewa oświetlały jedynie Valinor, a ich blask był źródłem magii i mądrości dla wszystkich, którzy żyli w tej krainie.
7. Zniszczenie Drzew przez Melkora i Ungoliantę
Melkor, w swojej niekończącej się nienawiści do Valarów i światła, połączył siły z potężnym, mrocznym pająkiem, Ungoliantą. Wspólnie zniszczyli Dwa Drzewa Valinoru, pogrążając cały świat w ciemnościach. Było to jedno z największych zniszczeń w historii Ardy, a Valarowie byli bezradni wobec takiej straty.
Po zniszczeniu Drzew, Valarowie musieli znaleźć nowe źródło światła. Z owoców i kwiatów pozostałych po Drzewach stworzyli Słońce i Księżyc, które zaczęły oświetlać całą Ardę, w tym Śródziemie. To wydarzenie oznaczało koniec jednej epoki i początek nowej ery w historii świata.
8. Pojawienie się Pierwszych Dzieci Ilúvatara
Po stworzeniu Słońca i Księżyca, na świecie pojawiły się Pierwsze Dzieci Ilúvatara – Elfy. Obudzili się nad brzegiem jeziora Cuiviénen i byli pierwszymi istotami, które doświadczyły piękna Ardy. Valarowie, widząc elfów, zaprosili ich do Valinoru, gdzie mogli żyć w świetle Drzew i cieszyć się ich blaskiem.
Nie wszyscy elfowie zdecydowali się jednak na podróż do Valinoru – część z nich pozostała w Śródziemiu, a ci, którzy zrezygnowali z tej podróży, nazywani byli Avarimi. To właśnie elfy odegrały kluczową rolę w przyszłych wydarzeniach, zwłaszcza w walce z Melkorem, który przyjął imię Morgoth.
9. Ludzie – Drugie Dzieci Ilúvatara
Drugimi Dziećmi Ilúvatara byli Ludzie, którzy obudzili się w Śródziemiu po elfach. Ludzie, w przeciwieństwie do elfów, byli śmiertelni – ich żywot był krótszy, ale mieli wolną wolę, co nadawało im wyjątkową pozycję w zamyśle Ilúvatara. Los ludzi, choć mniej oczywisty niż los elfów, odegrał kluczową rolę w kształtowaniu historii Śródziemia.
10. Morgoth i Wojny o Beleriand
Po upadku Drzew i wygnaniu Melkora, który przyjął imię Morgoth, rozpoczęły się wielkie wojny o dominację nad Śródziemiem. Morgoth próbował zdobyć władzę nad Ardą, a jego zbrodnią było zniszczenie harmonii, jaką Valarowie chcieli zaprowadzić w świecie. Walka z nim, w której brały udział elfy, ludzie i krasnoludy, stała się głównym motywem historii Śródziemia, aż do jego ostatecznego upadku w wyniku Wojny Gniewu.
Kształtowanie Ardy jest jednym z najważniejszych elementów mitologii Tolkiena. To opowieść o harmonii, zniszczeniu i odnowieniu, a także o walce dobra ze złem, która jest obecna na każdym etapie historii Śródziemia. „Silmarillion” ukazuje te wydarzenia w sposób epicki, nadając Śródziemiu głębię i bogactwo, które fascynują czytelników na całym świecie.