W mitologii Śródziemia J.R.R. Tolkiena, opowieść o stworzeniu świata i Śródziemia zaczyna się w „Ainulindalë”, czyli w „Muzyce Ainurów”. To najstarsze wydarzenie, które daje początek całej historii, zapoczątkowując istnienie Ardy – świata, w którym rozgrywa się akcja „Hobbita”, „Władcy Pierścieni” i „Silmarillionu”.
1. Eru Ilúvatar i Ainurzy – Początek Wszechrzeczy
Na samym początku istniał tylko Eru Ilúvatar, Najwyższa Istota i stwórca wszystkiego. Z jego myśli powstali Ainurzy, duchy stworzone, które miały uczestniczyć w tworzeniu świata. Ainurzy to istoty o nieskończonej wiedzy i mocy, które później stały się Valarami i Majarami, boskimi bytami odpowiedzialnymi za kształtowanie Ardy.
Ilúvatar zebrał Ainurów i przedstawił im swoją wizję – muzykę, która miała wyrażać jego zamysł dla przyszłego świata. Ainurzy grali tę muzykę w harmonii, tworząc piękną i złożoną melodię, która miała zmaterializować się jako Arda – Ziemia. Muzyka Ainurów to akt kreacji, w którym zawarta była cała historia wszechświata, od jego początku do końca.
2. Melkor – Pierwszy buntownik
Jednym z najpotężniejszych Ainurów był Melkor, który w czasie tworzenia muzyki zapragnął nad nią zapanować i wprowadzić własne elementy, co doprowadziło do dysonansu i chaosu. Melkor chciał wprowadzić swoją wolę, pragnął dominować nad innymi i stworzyć świat według własnych zasad. Jego bunt zmienił harmonię muzyki, co później doprowadziło do powstania zła w Ardzie.
Pomimo dysharmonii spowodowanej przez Melkora, Ilúvatar stworzył jednak świat zgodnie ze swoją pierwotną wolą, a bunt Melkora został wpisany w plan wszechświata.
3. Stworzenie Ardy – Świata Ziemi
Po zakończeniu Muzyki, Ilúvatar pokazał Ainurów wizję świata, który stworzyli swoją muzyką. Ainurzy byli zachwyceni pięknem tej wizji, ale chcieli ujrzeć ją na własne oczy. Ilúvatar uczynił więc świat rzeczywistym – tak powstała Arda. Valarowie, najpotężniejsi z Ainurów, zeszli na Ardę, by kształtować i formować ją według wzoru zawartego w Muzyce.
Arda była pierwotnie perfekcyjna, ale Melkor, który także zstąpił na ten świat, wprowadzał w nią chaos i zniszczenie, próbując narzucić własną wizję. To właśnie z jego działań wynikły różne katastrofy, w tym rozbicie kontynentów i stworzenie niebezpiecznych istot.
4. Valarowie i Kształtowanie Świata
Valarowie odegrali kluczową rolę w ukształtowaniu Ardy. Byli to duchowi władcy Śródziemia, których zadaniem było utrzymanie harmonii w świecie, pomimo działań Melkora. Każdy z Valarów miał swoje zadanie:
- Manwë, najwyższy z Valarów, był władcą wiatru i powietrza oraz najbliższym Ilúvatarowi.
- Ulmo był panem wód, który ukształtował morza, jeziora i rzeki.
- Aulë odpowiadał za stworzenie ziemi, skał, gór i metali – to on później stworzył pierwszych krasnoludów.
- Yavanna była patronką roślinności, to ona stworzyła wszystkie rośliny i drzewa, w tym Dwa Drzewa Valinoru.
Melkor ciągle próbował niszczyć ich dzieła, wprowadzając ogień, lodowce, trzęsienia ziemi i inne zniszczenia. Choć Valarowie byli potężni, musieli nieustannie zmagać się z jego działaniami.
5. Dwa Drzewa Valinoru i Pojawienie się Światła
Największym dziełem Yavanny były Dwa Drzewa Valinoru, które dawały światło Valinorowi, krainie Valarów. Telperion i Laurelin oświetlały ten święty ląd i były symbolem życia i mądrości. Światło tych drzew było czymś, co zachwycało wszystkich mieszkańców Valinoru, w tym także elfów, którzy przybyli z Śródziemia.
Jednakże, Melkor wraz z gigantycznym pająkiem Ungoliantą zniszczył te drzewa, co było jednym z największych aktów zła w historii Śródziemia. Światło zniknęło, a Valarowie zmuszeni byli stworzyć nowe źródła światła – Słońce i Księżyc, które zaczęły oświetlać całą Ardę, w tym Śródziemie.
6. Powstanie Pierwszych Dzieci Ilúvatara
Po stworzeniu świata Valarowie oczekiwali na pojawienie się Pierwszych Dzieci Ilúvatara – elfów i ludzi. Pierwszymi, którzy się obudzili, byli Elfy (Quendi), które zrodziły się nad brzegiem jeziora Cuiviénen. Valarowie zaprosili je do Valinoru, aby żyły w świetle drzew, ale nie wszystkie elfy zdecydowały się na podróż – te, które zostały, były nazywane Avari.
Drudzy, którzy się obudzili, to Ludzie (Atani), określani także mianem Drugich Dzieci Ilúvatara. Ludzie otrzymali dar śmiertelności, co odróżniało ich od elfów. Ludzie mieli inne przeznaczenie niż elfy, a ich los w świecie pozostaje do końca niejasny.
7. Mroczny Pan Melkor – Morgoth
Melkor, z biegiem czasu, stał się znany jako Morgoth, co oznacza „Czarny Wróg Świata”. To on był pierwszym i najpotężniejszym wrogiem Śródziemia, znacznie potężniejszym od późniejszego Saurona. Morgoth stworzył wiele z najstraszniejszych stworzeń, które dręczyły Śródziemie, w tym orki, trolli, smoki i Balrogów. W Pierwszej Erze Śródziemia toczył wojny z elfami i ludźmi, próbując zdominować cały świat.
8. Śródziemie i Wojny Przeciwko Morgothowi
Śródziemie, jako część Ardy, było miejscem walki pomiędzy siłami dobra i zła. Valarowie, początkowo, unikali bezpośredniej interwencji w sprawy Śródziemia, skupiając się na Valinorze. Jednak elfowie, ludzie i krasnoludy musieli stawić czoła Morgothowi w serii wojen o Beleriand (krainę na zachodnich krańcach Śródziemia).
9. Upadek Morgotha i Początek Kolejnych Er
Ostatecznie Morgoth został pokonany w wielkiej Wojnie Gniewu zainicjowanej przez Valarów, którzy wysłali armię, by zakończyć jego panowanie. Został wygnany poza granice świata, do Pustki, ale zło, które zasiał, przetrwało w postaci jego sług, takich jak Sauron, który stał się głównym antagonistą w Trzeciej Erze Śródziemia.
Stworzenie Śródziemia w Mitologii Tolkiena
Opowieść o stworzeniu Śródziemia to pełna mistycyzmu, piękna i walki saga o narodzinach świata, jego mieszkańców oraz odwiecznym konflikcie między dobrem a złem. Tolkien, czerpiąc z mitologii nordyckiej, chrześcijańskiej teologii i literatury epickiej, stworzył unikalną mitologię, której fundamentem jest bogata opowieść o powstaniu Ardy – magicznego świata Śródziemia.